ในยุคที่ราคาที่ดินพุ่งสูงทุกปี “ที่ดิน ส.ป.ก.” กลายเป็นคำที่หลายคนได้ยินบ่อยขึ้น โดยเฉพาะในกลุ่มเกษตรกรหรือผู้ที่อาศัยอยู่นอกเขตเมือง เพราะเป็นที่ดินที่รัฐบาลจัดสรรให้ประชาชนใช้ทำกิน แต่ยังมีความเข้าใจผิดเกี่ยวกับสิทธิในการถือครองและการใช้ที่ดินประเภทนี้อยู่มาก
บทความนี้จะพาคุณไปรู้จักที่ดิน ส.ป.ก. แบบละเอียด เข้าใจง่าย และอัปเดตข้อมูลตามกฎหมายใหม่ปี 2568
ส.ป.ก. ย่อมาจากอะไร?
ส.ป.ก. ย่อมาจาก สำนักงานการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม (สำนักงาน ส.ป.ก.) ซึ่งเป็นหน่วยงานรัฐที่มีหน้าที่ดูแลและจัดสรรที่ดินให้เกษตรกรที่ไม่มีที่ดินทำกิน เพื่อส่งเสริมความเป็นอยู่และเศรษฐกิจฐานรากของประเทศ
ที่ดิน ส.ป.ก. คืออะไร?
ที่ดิน ส.ป.ก. หมายถึง ที่ดินที่รัฐนำมาจัดสรรให้เกษตรกรโดยเฉพาะ โดยออกเอกสารสิทธิ์เป็น “ส.ป.ก. 4-01” (หรือปัจจุบันเรียกว่า หนังสืออนุญาตให้เข้าทำประโยชน์ในที่ดินเพื่อเกษตรกรรม) ซึ่งแตกต่างจาก “โฉนดที่ดิน” ที่ให้กรรมสิทธิ์สมบูรณ์แก่เจ้าของ
สิทธิ์ที่ได้รับจากที่ดิน ส.ป.ก.
ผู้ถือสิทธิ์ ส.ป.ก. จะมี สิทธิครอบครองและใช้ประโยชน์ในที่ดินเพื่อเกษตรกรรมเท่านั้น โดยมีเงื่อนไขดังนี้:
- ไม่มีกรรมสิทธิ์ในที่ดิน
- โอนขายไม่ได้ เว้นแต่ในกรณีที่กฎหมายอนุญาต
- ต้องทำประโยชน์ในที่ดินอย่างต่อเนื่อง
- ห้ามใช้ในเชิงพาณิชย์หรือที่อยู่อาศัยหรูหรา
- ต้องเป็น เกษตรกร ตามเงื่อนไขของ ส.ป.ก.
เงื่อนไขการถือครอง
ผู้มีสิทธิได้รับที่ดิน ส.ป.ก. จะต้องมีคุณสมบัติดังนี้:
- สัญชาติไทย
- มีอาชีพทำการเกษตร
- ไม่มีที่ดินเป็นของตนเอง หรือมีไม่เกินจำนวนที่กฎหมายกำหนด
- อยู่อาศัยหรือทำกินจริงในพื้นที่
- ไม่ใช้ที่ดินเพื่อเช่าช่วงหรือใช้ประโยชน์อย่างผิดกฎหมาย
ที่ดิน ส.ป.ก. ขายหรือโอนได้ไหม?
คำตอบคือ:
โดยทั่วไป “ขาย-โอนไม่ได้” เพราะไม่มีกรรมสิทธิ์ในที่ดิน แต่มีข้อยกเว้นที่กฎหมายผ่อนปรนในบางกรณี ได้แก่:
✅ โอนได้ในครอบครัว
- โอนได้ให้ บุตรโดยชอบด้วยกฎหมาย
- ผู้รับโอนต้องมีคุณสมบัติเป็นเกษตรกร
- ต้องยื่นขออนุญาตต่อ ส.ป.ก.
✅ โอนให้รัฐ
- หากผู้ถือสิทธิไม่สามารถทำกินต่อได้ สามารถคืนสิทธิให้รัฐเพื่อนำไปจัดสรรให้เกษตรกรรายอื่น
❌ ไม่สามารถโอนให้บุคคลภายนอกเพื่อเก็งกำไรหรือเชิงพาณิชย์ได้เด็ดขาด
ใช้ที่ดิน ส.ป.ก. ทำอะไรได้บ้าง?
ที่ดินประเภทนี้สามารถใช้ในกิจกรรมที่เกี่ยวข้องกับการเกษตรเท่านั้น เช่น:
- ปลูกพืชสวน พืชไร่ พืชเศรษฐกิจ
- เลี้ยงสัตว์
- สร้างโรงเก็บผลผลิต
- สร้างบ้านพักของเกษตรกร
- ทำเกษตรผสมผสาน
ห้าม:
- สร้างบ้านพักตากอากาศ รีสอร์ต หรือธุรกิจที่พัก
- เปิดร้านค้า หรือใช้เป็นพื้นที่พาณิชย์
- ให้ผู้อื่นเช่าหรือใช้ประโยชน์แทน
ที่ดิน ส.ป.ก. สามารถขอสินเชื่อหรือรีไฟแนนซ์ได้ไหม?
โดยทั่วไปไม่สามารถใช้เป็นหลักทรัพย์ค้ำประกันธนาคารพาณิชย์ เพราะไม่ใช่ทรัพย์สินที่มีกรรมสิทธิ์
แต่ในบางกรณี:
- กองทุนฟื้นฟูและพัฒนาเกษตรกร สามารถใช้ ส.ป.ก. เป็นหลักประกันเงินกู้ได้
- มีโครงการสินเชื่อเฉพาะกลุ่มจากรัฐที่รองรับผู้ถือ ส.ป.ก.
สถานะของที่ดิน ส.ป.ก. ในอนาคต (ตามแนวโน้มปี 2568)
รัฐบาลมีแนวโน้มผ่อนปรนมากขึ้น เช่น:
- อนุญาตให้โอนภายในครอบครัวได้ง่ายขึ้น
- เปิดโอกาสให้เกษตรกรเชื่อมกับแหล่งทุน
- มีแผนพิจารณาการเปลี่ยน ส.ป.ก. บางพื้นที่เป็น กรรมสิทธิ์ได้ในอนาคต (เฉพาะกรณีที่ทำกินต่อเนื่องและไม่ผิดเงื่อนไข)
แต่ทั้งนี้ยังต้อง ติดตามนโยบายและกฎหมายใหม่ ที่ออกมาเป็นทางการ
ที่ดิน ส.ป.ก. เหมาะกับใคร?
| เหมาะกับ | ไม่เหมาะกับ |
|---|---|
| ผู้ที่อยากทำเกษตรจริง | คนที่ต้องการซื้อเพื่อเก็งกำไร |
| ผู้ไม่มีที่ดินทำกิน | นักลงทุนอสังหาริมทรัพย์ |
| คนที่อาศัยในพื้นที่ชนบท | ผู้ต้องการสร้างรีสอร์ต/บ้านพัก |
คำแนะนำสำหรับผู้ถือที่ดิน ส.ป.ก.
- ศึกษาข้อกฎหมายและสิทธิ์ของตนให้ชัดเจน
- อย่าหลงเชื่อมิจฉาชีพที่อ้างซื้อขาย ส.ป.ก. ได้
- หากมีแผนโอนให้ลูกหลาน ควรยื่นขออนุญาตกับ ส.ป.ก. ให้ถูกต้อง
- หมั่นทำประโยชน์ในที่ดิน เพื่อไม่ให้ถูกเพิกถอนสิทธิ์
