ในช่วงเวลาที่เศรษฐกิจมีความผันผวนอย่างรุนแรง หนี้นอกระบบกลายเป็นปัญหาที่รุนแรงและแพร่หลายที่สุดในกลุ่มประชาชนรายได้น้อย ด้วยอัตราดอกเบี้ยที่สูงเกินควบคุม บางกรณีสูงถึง 20-30% ต่อเดือน การไม่มีสัญญาเป็นลายลักษณ์อักษร หรือการใช้ความรุนแรงในการทวงหนี้ กลายเป็นวงจรหนี้ที่ไม่มีทางออก
มูลนิธิช่วยปลดหนี้นอกระบบ จึงถือกำเนิดขึ้นในฐานะ “หน่วยงานภาคประชาสังคม” ที่ทำงานเพื่อแก้ไขปัญหาหนี้อย่างเป็นระบบและเป็นธรรม มีบทบาทสำคัญในการให้ความช่วยเหลือ ให้ความรู้ ให้คำปรึกษา และประสานงานกับภาครัฐ เพื่อช่วยให้ประชาชนหลุดพ้นจากวงจรหนี้อันเลวร้ายนี้
หนี้นอกระบบคืออะไร ทำไมจึงน่ากลัว
หนี้นอกระบบหมายถึงการกู้ยืมเงินที่ไม่ผ่านสถาบันการเงิน เช่น ธนาคาร หรือสหกรณ์ แต่เป็นการกู้จากบุคคลทั่วไป ซึ่งไม่ได้อยู่ภายใต้การกำกับดูแลของกฎหมายหรือองค์กรใด อาทิ:
- เจ้าหนี้รายย่อยในชุมชน
- เจ้าหนี้เงินกู้ด่วนผ่านแอป
- กลุ่มปล่อยเงินกู้นอกระบบแบบเร่
- นายทุนรายวันหรือรายสัปดาห์
ปัญหาที่มักเกิดขึ้นกับหนี้นอกระบบคือ
- ดอกเบี้ยสูงผิดกฎหมาย
- ไม่มีเอกสารชัดเจนในการกู้
- การข่มขู่หรือทำร้ายร่างกาย
- ใช้ทรัพย์ค้ำประกันอย่างไม่เป็นธรรม
- ขาดช่องทางในการต่อรองหรือไกล่เกลี่ย
มูลนิธิช่วยปลดหนี้นอกระบบคืออะไร
มูลนิธิช่วยปลดหนี้นอกระบบ เป็นองค์กรไม่แสวงหาผลกำไร ที่จัดตั้งขึ้นโดยกลุ่มนักพัฒนา ผู้เชี่ยวชาญด้านการเงิน นักกฎหมาย และผู้มีประสบการณ์ตรงกับปัญหาหนี้นอกระบบ เพื่อทำหน้าที่เป็น “ที่พึ่งทางใจและทางกฎหมาย” ให้กับผู้ที่ตกอยู่ในสถานการณ์ลำบากจากการเป็นหนี้
วัตถุประสงค์หลักของมูลนิธิคือ
- ให้คำปรึกษาด้านหนี้และการเงิน
- ช่วยประสานไกล่เกลี่ยกับเจ้าหนี้
- สนับสนุนการฟ้องร้องเพื่อความเป็นธรรม
- จัดอบรมเสริมสร้างความรู้ทางการเงิน
- ประสานความร่วมมือกับรัฐและสถาบันการเงินเพื่อฟื้นฟูเครดิต
ขั้นตอนการขอความช่วยเหลือจากมูลนิธิ
1. เข้ารับคำปรึกษาฟรี
โดยทีมงานจะรับฟังรายละเอียดหนี้ ตรวจสอบสถานการณ์ และให้แนวทางที่เหมาะสม
2. ตรวจสอบสถานะหนี้
แยกประเภทหนี้ออกเป็น หนี้นอกระบบ/หนี้ในระบบ หนี้ที่มีหลักฐาน/ไม่มีหลักฐาน
3. วางแผนการปลดหนี้
จัดทำแผนการชำระหนี้ตามกำลัง และหาช่องทางการสนับสนุนที่เหมาะสม
4. ไกล่เกลี่ยกับเจ้าหนี้
ดำเนินการเจรจาหรือฟ้องร้องหากเจ้าหนี้ใช้ความรุนแรงหรือเอาเปรียบ
5. ฟื้นฟูศักยภาพลูกหนี้
เช่น การอบรมอาชีพ การบริหารเงิน การตั้งเป้าหมายทางการเงินใหม่
ตัวอย่างความช่วยเหลือจากมูลนิธิ
กรณีของ “นางสาวพร” แม่ค้าขายข้าวแกงในตลาดท้องถิ่นที่กู้หนี้นอกระบบวันละ 1,000 บาท ดอกเบี้ยร้อยละ 20 ต่อสัปดาห์ กลายเป็นภาระที่ต้องจ่ายถึง 200 บาททุก 7 วัน จากรายได้เพียงวันละ 300 บาท ทำให้ต้องกู้เพิ่มทุกวันเป็นวงจรหนี้ไม่รู้จบ
หลังจากได้รับคำแนะนำจากมูลนิธิ ทีมกฎหมายได้ช่วยตรวจสอบสัญญากู้ และติดต่อเจรจากับเจ้าหนี้จนสามารถปรับโครงสร้างหนี้ ดอกเบี้ยลดลงเหลือร้อยละ 1 ต่อเดือน พร้อมช่วยประสานกับธนาคารของรัฐให้สามารถกู้เงินในระบบมาใช้หนี้แทนได้
มูลนิธิที่ให้ความช่วยเหลือปลดหนี้นอกระบบในประเทศไทย
แม้ชื่อและรูปแบบอาจแตกต่างกันไป แต่มีหลายมูลนิธิที่ทำงานในลักษณะเดียวกัน เช่น
1. มูลนิธิเพื่อผู้บริโภค
ให้คำปรึกษาด้านสิทธิผู้บริโภค รวมถึงกรณีโดนเอาเปรียบจากเจ้าหนี้นอกระบบ
2. มูลนิธิเครือข่ายไกล่เกลี่ยหนี้
ประสานไกล่เกลี่ยระหว่างเจ้าหนี้และลูกหนี้ พร้อมให้คำแนะนำทางกฎหมาย
3. มูลนิธิเข้าถึงการเงิน
ทำงานร่วมกับภาครัฐ เช่น ธนาคารออมสิน ธ.ก.ส. เพื่อให้ลูกหนี้เข้าถึงสินเชื่อในระบบ
4. มูลนิธิเพื่อชีวิตใหม่
ช่วยเหลือผู้ที่ตกอยู่ในสถานการณ์เปราะบาง รวมถึงปัญหาหนี้สิน
มูลนิธิทำงานร่วมกับรัฐอย่างไร
มูลนิธิช่วยปลดหนี้นอกระบบทำงานร่วมกับหลายหน่วยงานของรัฐ เช่น
- ธนาคารออมสิน และ ธ.ก.ส. เพื่อจัดหาสินเชื่อปลอดภัยให้ลูกหนี้รายย่อย
- กระทรวงการคลัง เพื่อร่วมโครงการคลินิกแก้หนี้ หรือมาตรการฟื้นฟูเครดิต
- สำนักงานยุติธรรมจังหวัด เพื่อช่วยไกล่เกลี่ยข้อพิพาทในชุมชน
- ศาลยุติธรรม และสภาทนายความ กรณีต้องดำเนินคดีทางกฎหมาย
- องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เช่น อบต. เทศบาล เพื่อเข้าถึงกลุ่มเป้าหมาย
เป้าหมายระยะยาวของมูลนิธิ
- ลดจำนวนลูกหนี้นอกระบบในชุมชน
- เสริมสร้างความรู้ทางการเงินให้ประชาชน
- ผลักดันนโยบายรัฐที่คุ้มครองลูกหนี้รายย่อย
- พัฒนาระบบกู้ยืมทางเลือกที่เป็นธรรม
- สร้างกลไกฟื้นฟูชีวิตจากหนี้สู่รายได้ที่ยั่งยืน
วิธีการเข้าร่วมกิจกรรมหรือขอความช่วยเหลือ
- ติดต่อผ่านเว็บไซต์ของมูลนิธิหรือเพจ Facebook
- เข้าร่วมกิจกรรมให้ความรู้ในพื้นที่
- ลงทะเบียนเข้าร่วมโครงการไกล่เกลี่ยหนี้
- สมัครขอเข้ารับคำปรึกษาแบบตัวต่อตัว
- ขอคำปรึกษาออนไลน์สำหรับผู้ที่อยู่ห่างไกล
สัญญาณว่าคุณอาจต้องการความช่วยเหลือจากมูลนิธิ
- กู้หนี้นอกระบบต่อเนื่องและไม่สามารถหยุดได้
- ถูกทวงหนี้แบบรุนแรงหรือข่มขู่
- จ่ายดอกเบี้ยจนหมดแต่เงินต้นยังไม่ลด
- รายได้ไม่พอชำระหนี้รายเดือน
- รู้สึกเครียด กังวล หรือมีปัญหาครอบครัวเพราะเรื่องหนี้
สรุป
มูลนิธิช่วยปลดหนี้นอกระบบ คือทางออกที่จับต้องได้ของคนธรรมดาที่ตกอยู่ในวงจรหนี้แบบไม่สมัครใจ โดยการให้คำปรึกษา ประสานไกล่เกลี่ย และฟื้นฟูศักยภาพของลูกหนี้ให้สามารถลุกขึ้นมาเริ่มต้นชีวิตใหม่อย่างมีศักดิ์ศรี
การมีมูลนิธิรูปแบบนี้ช่วยให้ประชาชนมีทางเลือกที่ปลอดภัย มีที่พึ่งพาทางจิตใจและกฎหมาย โดยไม่ต้องจมอยู่กับหนี้ไปตลอดชีวิต และที่สำคัญคือการผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้างในระบบการเงินของประเทศ ให้เอื้อต่อความเป็นธรรมมากขึ้น
