ถนนในหมู่บ้าน ใครดูแล ใครเป็นเจ้าของ และมีสิทธิใช้ประโยชน์อย่างไร

เมื่อพูดถึง “ถนนในหมู่บ้าน” หลายคนอาจคิดว่าเป็นเรื่องเล็ก ๆ ที่ไม่น่าสนใจ แต่ความจริงแล้ว ถนนภายในโครงการจัดสรรหรือหมู่บ้านจัดสรรมีบทบาทสำคัญต่อการอยู่อาศัย ทั้งในแง่ความสะดวกสบาย ความปลอดภัย และสิทธิการใช้ร่วมกัน

หลายครั้งที่ผู้อยู่อาศัยเกิดข้อสงสัย เช่น ถนนในหมู่บ้านเป็นของใคร? ใครต้องดูแลซ่อมแซม? สามารถใช้ถนนในหมู่บ้านเป็นทางสาธารณะได้หรือไม่? คำถามเหล่านี้เกี่ยวพันกับกฎหมาย ผังเมือง และสิทธิชุมชนโดยตรง

บทความนี้จะพาคุณทำความเข้าใจถนนในหมู่บ้านให้ชัดเจน ตั้งแต่ความหมาย ประเภท หน้าที่การดูแล ตลอดจนปัญหาที่พบบ่อยและแนวทางแก้ไข

ถนนในหมู่บ้านคืออะไร?

ถนนในหมู่บ้าน หมายถึง ถนนที่อยู่ภายในโครงการจัดสรรที่ดิน หรือโครงการบ้านจัดสรร ที่ developer หรือผู้พัฒนาโครงการสร้างขึ้นเพื่อเป็นทางสัญจรของผู้อยู่อาศัยและผู้มาเยือน

ลักษณะของถนนในหมู่บ้านอาจแตกต่างกันไป เช่น

• ถนนหลักภายในหมู่บ้าน กว้างสำหรับรถสองเลน
• ถนนรองหรือซอยแยกไปยังบ้านแต่ละหลัง
• ถนนที่เชื่อมต่อกับถนนสาธารณะด้านนอก

ถนนในหมู่บ้าน: ถนนสาธารณะ vs ถนนส่วนกลาง

จุดสำคัญคือ ต้องแยกให้ออกว่าถนนในหมู่บ้านจัดเป็น ถนนสาธารณะ หรือ ถนนส่วนกลาง

1. ถนนสาธารณะ
   • Developer มอบโอนให้เป็นกรรมสิทธิ์ของรัฐ (เทศบาล/อบต./เขต)
   • ทุกคนสามารถใช้ได้ ไม่จำกัดแค่คนในหมู่บ้าน
   • หน่วยงานรัฐมีหน้าที่ดูแล ซ่อมบำรุง และติดตั้งไฟฟ้าส่องสว่าง
2. ถนนส่วนกลาง
   • Developer โอนให้เป็นทรัพย์สินส่วนกลางของโครงการ
   • อยู่ในความดูแลของนิติบุคคลหมู่บ้านจัดสรร
   • ใช้ได้เฉพาะลูกบ้านและผู้ที่ได้รับอนุญาต
   • ค่าบำรุงรักษาถนน มาจากค่าส่วนกลางที่ลูกบ้านจ่าย

ใครเป็นเจ้าของถนนในหมู่บ้าน?

• หากเป็นถนนสาธารณะ → เจ้าของคือรัฐ ทุกคนมีสิทธิเข้าใช้
• หากเป็นถนนส่วนกลาง → เจ้าของคือผู้อยู่อาศัยทุกคนในหมู่บ้าน (ผ่านนิติบุคคลหมู่บ้านจัดสรร)

ใครต้องดูแลถนนในหมู่บ้าน?

• ถนนสาธารณะ → เทศบาล/อบต./เขต ต้องรับผิดชอบซ่อมแซม
• ถนนส่วนกลาง → นิติบุคคลหมู่บ้านจัดสรรต้องจัดการ โดยใช้เงินจากค่าส่วนกลาง เช่น ค่าตัดหญ้าข้างทาง ค่าซ่อมแซมผิวถนน ค่าติดตั้งไฟถนน

ปัญหาที่พบบ่อยเกี่ยวกับถนนในหมู่บ้าน

1. ถนนชำรุดเป็นหลุมบ่อ
   • หากเป็นถนนสาธารณะ ต้องแจ้งเทศบาล/อบต.
   • หากเป็นถนนส่วนกลาง ต้องให้คณะกรรมการนิติฯ ดำเนินการ
2. การจอดรถกีดขวาง
   • ลูกบ้านบางรายนำรถมาจอดบนถนนส่วนกลาง ทำให้เกิดความขัดแย้ง
   • นิติบุคคลมีสิทธิกำหนดกฎระเบียบเพื่อจัดการ
3. บุคคลภายนอกเข้ามาใช้ถนนในหมู่บ้าน
   • หากเป็นถนนสาธารณะ → ไม่สามารถห้ามได้
   • หากเป็นถนนส่วนกลาง → สามารถจำกัดสิทธิ เช่น มีการ์ด กั้นไม้กั้นรถ
4. ค่าบำรุงถนนไม่เพียงพอ
   • มักเกิดในหมู่บ้านที่ลูกบ้านไม่จ่ายค่าส่วนกลาง ทำให้ถนนไม่ได้รับการดูแล

ถนนในหมู่บ้านกับกฎหมายที่เกี่ยวข้อง

• พ.ร.บ.การจัดสรรที่ดิน พ.ศ. 2543 – กำหนดให้โครงการบ้านจัดสรรต้องมีถนนเป็นส่วนหนึ่งของการวางแผนโครงการ
• พ.ร.บ.การจัดสรรที่ดินฯ มาตรา 44 – ระบุว่าทรัพย์สินส่วนกลาง (รวมถนนในหมู่บ้าน) อยู่ภายใต้การบริหารของนิติบุคคลหมู่บ้าน
• ประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1336 – ว่าด้วยสิทธิครอบครองทรัพย์สินร่วมกัน

ถนนในหมู่บ้านกับสิทธิของผู้อยู่อาศัย

1. สิทธิในการใช้ประโยชน์ – ลูกบ้านทุกคนมีสิทธิใช้ถนนร่วมกันอย่างเท่าเทียม
2. สิทธิในการดูแล – มีสิทธิออกเสียงกำหนดแนวทางการดูแลถนน ผ่านการประชุมใหญ่ของนิติบุคคล
3. สิทธิในการร้องเรียน – หากถนนชำรุด สามารถร้องเรียนไปยังผู้มีหน้าที่รับผิดชอบได้

แนวทางการแก้ปัญหา

1. สร้างความเข้าใจร่วมกันในชุมชน – ลูกบ้านควรเข้าใจสิทธิและหน้าที่ร่วมกัน
2. ชำระค่าส่วนกลางอย่างสม่ำเสมอ – เพื่อให้มีงบประมาณเพียงพอสำหรับดูแลถนน
3. ตั้งกฎระเบียบชัดเจน – เรื่องการจอดรถ การใช้ถนนในหมู่บ้าน ควรกำหนดชัดเพื่อลดปัญหาขัดแย้ง
4. ประสานงานกับหน่วยงานรัฐ – หากเป็นถนนสาธารณะ ควรแจ้งเทศบาล/อบต. ให้มาซ่อมบำรุงอย่างต่อเนื่อง

บทสรุป

ถนนในหมู่บ้านไม่ใช่แค่ทางสัญจร แต่ยังเป็นทรัพย์สินส่วนรวมที่สะท้อนถึงการจัดการชุมชน หากเป็นถนนสาธารณะ รัฐมีหน้าที่ดูแล แต่ถ้าเป็นถนนส่วนกลาง ผู้อยู่อาศัยทุกคนในหมู่บ้านต้องร่วมมือกันรับผิดชอบ

สิ่งสำคัญคือ การสร้างความเข้าใจร่วมกันว่า ถนนในหมู่บ้านคือของทุกคน ไม่ใช่ของใครคนใดคนหนึ่ง การรักษาสิทธิและหน้าที่ร่วมกันจะทำให้ถนนในหมู่บ้านคงสภาพดี ใช้ประโยชน์ได้อย่างเต็มที่ และช่วยให้ชุมชนมีความน่าอยู่ในระยะยาว